Gdzie szukać pomocy przy sprawie o rozdzielność majątkową?

Ustanowienie rozdzielności majątkowej pozwala na zmianę ustroju majątkowego panującego w małżeństwie i jest często używane np. w celu zabezpieczenia się przed możliwymi skutkami prowadzenia działalności gospodarczej przez współmałżonka. Rozdzielność majątkowa musi być jednak dobrze przygotowana i wprowadzona tak, by w pełni zabezpieczała interesy małżonków. Najlepszym sposobem na sporządzenie intercyzy będzie więc skorzystanie z pomocy adwokata.

Jaka jest struktura majątku po zawarciu małżeństwa?

Zawarcie małżeństwa oznacza przyjęcie na siebie wielu zobowiązań m.in. związanych z koniecznością udzielania sobie wzajemnej pomocy oraz współdziałania dla dobra założonej rodziny. Łączy się także z koniecznością dostarczania środków na zaspakajanie potrzeb materialnych współmałżonka oraz wspólnych dzieci. Ze względu na szczególny charakter małżeństwa Kodeks rodzinny i opiekuńczy stanowi, że między małżonkami mogą panować różne ustroje majątkowe, w tym wspólności majątkowej, którego celem jest możliwie najlepsza ochrona rodziny i jej statusu materialnego. W sytuacji, gdy małżonkowie uznają, że nie jest to rozwiązanie optymalne, mogą skorzystać z danej im przez przepisy możliwości bardziej swobodnego kształtowania swej sytuacji majątkowej, dokonując odpowiednich zmian. Wśród opcji, jakie mają, znajduje się zawężenie lub poszerzenie wspólności majątkowej oraz jej zniesienie, również z wyrównaniem dorobków. Ustanowienie rozdzielności majątkowej może nastąpić przez podpisanie umowy majątkowej nazywanej intercyzą, ale także w wyniku wyroku sądu – wyjaśnia przedstawiciel Kancelarii Adwokackiej Adwokaci Piotrowscy, specjalizującej się m.in. w prawie rodzinnym.

Wspólność majątkowa powstaje automatycznie z chwilą zawarcia małżeństwa, o ile małżonkowie jeszcze przed ślubem nie podpisali małżeńskiej umowy majątkowej, która wprowadza inny rodzaj panującego między nimi ustroju. Intercyza jest w takim przypadku zawierana wcześniej, a małżonkowie określają w niej datę, od której będzie obowiązywać. Jeśli nie podjęto takich kroków, z chwilą złożenia odpowiednich oświadczeń przed urzędnikiem Urzędu Stanu Cywilnego majątek małżonków będzie dzielił się na dwie odrębne kategorie – majątki osobiste oraz majątek wspólny. Majątkami osobistymi będą wszystkie dobra i prawa, jakie posiadało każde z małżonków w chwili jego zawarcia. Składają się na niego m.in. posiadane wcześniej nieruchomości, a zatem mieszkania, domy, budynki użytkowe, działki o dowolnym przeznaczeniu oraz grunty rolne i leśne, jak również rozmaite przedmioty np. biżuteria i kosztowności, pojazdy, sprzęty AGD i RTV, meble, odzież czy  zwierzęta. Do majątku osobistego należą także zgromadzone pieniądze i papiery wartościowe, a także wszelkiego rodzaju należności.

Majątek wspólny powstaje natomiast w czasie trwania małżeństwa. Jest on powiększany przychodami, jakie uzyskują małżonkowie w ramach prowadzonej działalności zawodowej. Będą się nań składały wynagrodzenia, zyski z posiadanych nieruchomości czy też prowadzonej działalności gospodarczej. Do majątku wspólnego są zaliczane także przychody pozyskiwane za sprawą majątku osobistego – dochody z najmu posiadanej nieruchomości czy odsetki z lokat bankowych. Podczas trwania małżeństwa powiększany może być również majątek osobisty – będą do niego zaliczane uzyskiwane przez małżonka darowizny, dziedziczone spadki, wypłacane odszkodowania, przychody z tytułu praw autorskich i patentowych. W skład majątku osobistego wejdą także kupowane ruchomości i nieruchomości, o ile zostały sfinansowane z majątku osobistego np. kupione za uzyskany spadek.

Zmiany ustroju majątkowego małżeństwa mogą nastąpić za sprawą zawarcia przez nich umowy majątkowej lub wskutek wyroku sądowego. Majątek wspólny może zostać rozszerzony, ograniczony albo zniesiony. Rozszerzenie majątku wspólnego będzie oznaczało wprowadzenie do niego składników majątku osobistego małżonków – w ten sposób majątkiem wspólnym może stać się np. posiadana przez jedno z małżonków nieruchomość. Rozszerzenie nie obejmuje jednak przyszłych darowizn, zapisów lub spadków. W przypadku ograniczenia majątku wspólnego wyłączane z niego są konkretne kategorie np. otrzymywane w przyszłości wynagrodzenie z tytułu działalności zarobkowej czy dochody z posiadanego majątku osobistego.

W jaki sposób może dojść do powstania rozdzielności majątkowej?

Zmiana ustroju majątkowego małżeństwa może nastąpić wskutek podpisania małżeńskiej umowy majątkowej, czyli zawarcia intercyzy lub w drodze ustanowienia ustroju przymusowego przez sąd. Zawarcie intercyzy musi nastąpić w formie aktu notarialnego pod rygorem nieważności. Skutki podpisania małżeńskiej umowy majątkowej są trwałe, jednak ustrój majątkowy po jej zawarciu może być dowolnie zmieniany. Jeśli taka będzie wola małżonków, to mają oni możliwość przywrócenia wspólności majątkowej ze wskazaną datą, rozszerzania jej i ograniczania, a także ponownego ustanowienia rozdzielności majątkowej. Intercyza nie może jednak być zawarta z datą wsteczną, a jej skutki prawne rozpoczynają się z określonym w niej momentem, nie anuluje więc ona istniejącego stanu rzeczy, a jedynie kształtuje go na przyszłość.

W przypadku rozdzielności majątkowej małżonkowie mogą zdecydować się zwykły podział majątku wspólnego lub podział z wyrównaniem dorobków. W pierwszym przypadku składniki istniejącego majątku wspólnego trafiają jako udział we współwłasności albo konkretne wydzielone elementy do majątków osobistych w równych częściach. Choć co do zasady każdemu z małżonków należy się połowa majątku wspólnego, szczegóły podziału zależą od postanowień małżonków oraz treści zawieranej umowy. W przypadku rozdzielności z wyrównaniem dorobków przy podziale istniejącego majątku uwzględnia się różnice w możliwości pomnażania posiadanego majątku z uwagi na różne możliwości zarobkowania, a także pełnienie rozmaitych ról w ramach rodziny np. opiekę nad wspólnymi dziećmi czy członkami rodziny. Powodem różnic skłaniającym do podziału z wyrównaniem dorobków może być także sytuacja zdrowotna jednego z małżonków lub rodzaj wykonywanego zawodu. 

W przypadku przymusowego ustroju majątkowego ustanowienie rozdzielności majątkowej następuje w wyniku postanowienia sądu. Sytuacja taka ma miejsce w sytuacji ubezwłasnowolnienia jednego z małżonków, ogłoszenia upadłości jednego z nich, a także przy wydaniu orzeczenia o separacji. Przymusowa rozdzielność majątkowa może być jednak wprowadzona również na wniosek jednego z małżonków albo wierzyciela jednego z nich. Do wystąpienia o ustanowienie sądowej rozdzielności majątkowej na wniosek małżonka niezbędne są odpowiednie okoliczności – przepisy stanowią, że jest to możliwe wówczas, gdy występują po temu ważne powody, które sprawią, że istnienie wspólności majątkowej będzie zagrożeniem dla dobra rodziny oraz naruszy interesy majątkowe jednego z nich. Ważnymi powodami może być np. trwonienie majątku przez jednego ze współmałżonków, zaciąganie zobowiązań czy faktyczna separacja. Przesłanki do podjęcia decyzji o przymusowym ustanowieniu rozdzielności majątkowej są zawsze szczegółowo badane przez sąd. Rozdzielność majątkowa może zostać ustanowiona także na wniosek wierzyciela jednego z małżonków. Musi on jednak uprawdopodobnić, że jest to konieczne do przeprowadzenia skutecznej egzekucji. W przypadku, gdy sąd przychyli się do takiego wniosku, majątek wspólny staje się składnikiem majątków osobistych na zasadzie współwłasności.

Jakie są skutki rozdzielności majątkowej?

Powstanie dwóch oddzielnych majątków osobistych wiąże się z tym, że od momentu wejścia w życie intercyzy małżonkowie zyskują prawo do wyłącznego dysponowania całym swoim majątkiem, takie samo jak to, które przysługiwało im wcześniej w stosunku do składników swego majątku osobistego. Ponieważ nie istnieje majątek wspólny, małżonkowie nie potrzebują już zgody współmałżonka na zaciąganie zobowiązań np. branie kredytów. Jednocześnie od chwili zawarcia rozdzielności majątkowej małżonkowie nie będą odpowiadali za zaciągane przez współmałżonków długi, jednak warunkiem jest, by wierzyciel wiedział o jej istnieniu. Mimo podpisania intercyzy długi istniejące wcześniej mogą być windykowane z majątku osobistego obojga małżonków. Zawarcie intercyzy nie chroni również przed zobowiązaniami podatkowymi oraz długami wobec ZUS, jeśli powstały one w okresie, w którym małżonek osoby prowadzącej działalność gospodarczą współdziałał przy jej wykonywaniu i osiągał z niej korzyści do ich wysokości.

Zawarcie intercyzy nie ma jednak żadnego znaczenia dla kwestii dziedziczenia. Mimo posiadania dwóch odrębnych majątków osobistych małżonkowie dziedziczą po sobie na zasadach ustawowych albo w drodze dziedziczenia testamentowego, zachowując pełne prawo do zachowku. Jeśli małżonkom zależy na innym uregulowaniu tej kwestii, to możliwe jest zawarcie umowy zrzeczenia się dziedziczenia. Intercyza nie wywołuje także żadnych skutków, jeżeli chodzi o obowiązek alimentacyjny. Małżonkowie są nadal zobowiązani do łożenia na potrzeby materialne rodziny, mogą też wzajemnie występować z pozwami o przyznanie alimentów. Zawarcie intercyzy nie ma także znaczenia dla możliwości występowania o alimenty już po zakończeniu małżeństwa.

Podpisanie umowy o rozdzielności majątkowej lub wystąpienie z wnioskiem o ustanowienie rozdzielności przymusowej może przynieść wiele korzyści. Często jest ona metodą na ograniczenie ryzyka związanego z działalnością jednego z małżonków np. prowadzeniem różnego rodzaju inwestycji. Bardzo często istnienie rozdzielności majątkowej jest sposobem na ułatwienie prowadzenia działalności gospodarczej jednemu z małżonków, który nie musi w takiej sytuacji występować o zgodę małżonka na zaciąganie wynikających z niej zobowiązań. Często rozdzielność majątkowa jest traktowana jako metoda na zwiększenie swej zdolności kredytowej, a także na znaczne uproszczenie kwestii majątkowych związanych z rozwodem.

Ze względu na duże znaczenie zapisów znajdujących się w małżeńskiej umowie majątkowej jej kształt powinien być przygotowany przez osobę, która ma odpowiednią wiedzę prawniczą. Najlepszym sposobem będzie tu skorzystanie z usług kancelarii adwokackiej specjalizującej się w prawie rodzinnym. Pomoc adwokata będzie także nieoceniona przy przygotowywaniu i prowadzeniu sprawy o przymusowe ustanowienie rozdzielności majątkowej, zarówno inicjowanej przez współmałżonka, jak i wierzyciela.